Leren
Alles over... Syrah & shiraz
Ondergewaardeerd druifje
Syrah, een bekende druif voor velen. Maar hoe vaak koop je ook daadwerkelijk een fles? Te weinig, is het antwoord.
In dit artikel vertel ik je alles over syrah: haar oorsprong, waar ze verbouwd wordt, wat haar zo uniek maakt, en wat het verschil is tussen de stijlen van syrah en shiraz. Hopelijk kom je na dit artikel net als ik tot de conclusie dat het tijd is je kelder met enkele flessen te verrijken.
Het verhaal achter syrah
Om te beginnen is het goed te vermelden dat er veel verschillende verhalen rondgaan over de oorsprong van syrah. Zo dacht men dat de druif vernoemd was naar Syracuse, een stad in Sicilië, waar de druif vermoedelijk vandaan zou komen. Ook Shiraz, een stad in het oude Perzië – tegenwoordig Iran, werd vaak toegewezen als oorsprongsplaats.
DNA onderzoek heeft inmiddels echter aangetoond dat de druif toch echt uit de noordelijke Rhône komt. Het blijkt een kruising tussen twee rassen uit zuidoost Frankrijk, namelijk mondeuse blanche en dureza. Ook is er verwantschap aangetoond met de pinot familie en viognier.
In de wijngaard
Veel druiven worden omschreven als diva’s. Syrah valt zeker ook in deze categorie. De druif is ten eerste enorm groeikrachtig, wat veel werk oplevert in de wijngaard. Daarnaast is syrah gevoelig voor de bodem waarop ze wordt aangeplant. Kalkrijke bodems, welke doorgaans enorm geschikt zijn voor wijnbouw, daar houdt syrah niet van. Chlorose ligt hier namelijk snel op de loer.
Wanneer je kwaliteitswijn wil maken is het beperken van de opbrengst per wijnstok (tot een maximum van zo’n 40 hectoliter per hectare) ook enorm belangrijk. De krachtige groei van syrah leidt namelijk snel tot overproductie waaruit nietszeggende wijnen voortkomen.
Ook komt perfecte rijping ontzettend nauw bij syrah. Te laat oogsten en de aroma’s worden overrijp en zuren zijn verdwenen. Oogst je juist te vroeg en de wijnen zijn stroef en groen qua aroma’s. Dit is dan ook de reden dat syrah hoge eisen stelt aan het klimaat. Eigenlijk vereist ze een klimaat dat precies tussen gematigd en warm zit.
Algeheel kun je dus stellen dat syrah veel eisen stelt aan haar standplaats, het zogeheten terroir. We gaan zometeen dieper in op de bekendste wijngebieden en terroirs voor syrah.
Smaakprofiel
Syrah staat te boek als een van de meest tanninerijke druiven wereldwijd. Het is dan ook geen verrassing dat syrah wijnen doorgaans stevig en gestructureerd zijn. De wijnen zijn daarnaast te herkennen aan de typerende aroma’s van zwarte peper en zwart fruit.
Er is in het smaakprofiel wel een verschil op te merken tussen syrah en shiraz. Beide namen verwijzen naar dezelfde druif, maar duiden op een eigen stijl. Een syrah wijn is gemaakt naar Frans voorbeeld en is vaak eleganter en aardser van karakter. Shiraz is gemaakt naar Australisch voorbeeld en is doorgaans voller en rijper in stijl.
Syrah in Frankrijk
De noordelijke Rhône is niet alleen waar syrah haar oorsprong vindt, maar meteen ook een van de belangrijkste gebieden voor de druif. Het is hier beduidend minder warm dan veel mensen denken. De meest noordelijke appellatie ligt slechts zo’n halfuur verwijderd van de Beaujolais. Dit is echt de absolute noordelijke grens waar de druif volledig rijp kan worden.
Net zoals in veel koelere gebieden, zoals de Mosel, zoeken wijnbouwers hier de meest warme plekken. Stijle hellingen gericht op het zuiden, reflectie van de rivier en de warme bodems zoals graniet zijn allemaal factoren die ertoe lijden dat hier veel van de mooiste syrah wijnen ter wereld gemaakt worden. We nemen het gebied per appellatie door, van noord naar zuid, gevolgd door de andere gebieden in Frankrijk waar de druif een noemenswaardige rol speelt. Onder de tekst vind je een kaartje, wel zo makkelijk.
Côte Rôtie
Letterlijk vertaald ‘geroosterde helling’, uiteraard vernoemd naar de warmte en zonintensiteit die je hier vindt. De helling ligt beschut tegen de koude Mistral wind, is gericht op het zuidoosten en de bodem bestaat uit warmte vasthoudende schist en lijsteen. Syrah mag hier samen vergist worden met maximaal 20% viognier, de zogeheten co-fermentatie. Syrah en viognier staan namelijk van oudsher door elkaar aangeplant, wat complantation genoemd wordt.
Dit heeft een aantal redenen. De toevoeging van viognier stabiliseert de kleur van syrah-dominante wijnen, versterkt (met name bloemige) aroma’s, verzacht tannines en geeft vulling en body door zijn hoge alcoholgehalte en lage zuurgraad. Tegenwoordig zijn wijnmaak technieken dusdanig verbeterd dat viognier vaak maar in hele kleine percentages in de wijnen van Côte Rôtie wordt teruggevonden, als het al wordt gebruikt.
Lang was het gebied vrij onbekend, tot Marcel Guigal het internationaal op de kaart zette. Hij nam het familiedomein in 1961 over van zijn vader en maakte wijnen welke werden opgepikt door Robert Parker, een van de meest invloedrijke wijnschrijvers toen. Het balletje ging rollen en het gebied trok ambitieuze wijnmakers aan. Inmiddels is het een van de meest beroemde appellaties voor syrah, met een groeiende focus op single vineyard wijnen.
De wijnstijl uit Côte Rôtie staat bekend als vrouwelijk: relatief licht, met een bloemige frisheid en vaak subtiel houtgebruik. Overigens vormt eerdergenoemde Gigal hierop eigenlijk een uitzondering, deze wijnen zijn steviger en kennen een grotere houtinvloed. De beste voorbeelden uit Côte Rôtie kunnen goed ouderen en bereiken doorgaans hun top tussen de 5 en 15 jaar.
Saint-Joseph
Dit is een van de grootste appellaties van de noordelijke Rhône. In Saint-Joseph vind je veel variatie in bodemsoorten en exposities, wat hele uiteenlopende wijnen als gevolg heeft.
Een aanzienlijk deel van de wijnen is lichter en simpeler, bedoelt voor jonge consumptie. In sommige gevallen worden deze wijnen (deels) gemaakt met macération carbonique (en/of semi-carbonique).
De beste wijnen komen van de terrassen nabij Tournon en net ten zuiden van Condrieu. Deze wijnen kunnen een intensiteit en structuur hebben die doet denken aan de wijnen van Hermitage, met een goede prijs/kwaliteit verhouding.
Overigens mogen ook hier witte druivenrassen met syrah mee vergist worden. Hier zijn dat de rassen marsanne en roussane. Dit mag tot een maximum van 15%, maar het wordt maar weinig toegepast.
Hermitage
Hermitage wordt vaak gezien als de absolute top op het gebied van syrah. De wijnen staan bekend om hun kracht, lengte en ouderingspotentieel. Ze worden verbouwd op de granieten bodems van de komvormige Hermitage heuvel, wat de wijnstokken beschermt voor koude en natte weersinvloeden. Net als in Côte Rôtie vind je hier steeds meer single-vineyard wijnen. De meest beroemde voorbeelden komen van de westkant van de heuvel omdat de expositie hier de meeste warmte oplevert. De bekendste producent is Jean-Louis Chave, wie bekend staat om zijn mooie blends van wijngaarden over de gehele heuvel.
Ook in Hermitage mogen de witte druivenrassen marsanne en roussane tot een maximum van 15% meevergist worden, maar dit zie je in de praktijk vrijwel nooit.
De wijnen van Hermitage zijn als mannelijk te omschrijven: ze hebben de meeste body, diepste kleur en stevigste structuur van alle wijnen uit de noordelijke Rhône. Ze staan dan ook bekend om hun grote rijpingspotentieel. De beste voorbeelden zijn op hun best na een rijping van 20 tot zelfs 30 jaar. Houtrijping wordt hier veelal toegepast, waarbij ouder hout en een combinatie van grote en kleine vaten gebruikelijk is voor een optimale balans.
Crozes-Hermitage
In het gebied rondom de Hermitage heuvel vinden we de appellatie Crozes-Hermitage. Deze appellatie is verantwoordelijk voor verreweg het grootste volume in de noordelijke Rhône. Ook hier mogen marsanne en roussane weer tot 15% mee vergist worden.
Net als in Saint-Joseph is de kwaliteit hier erg wisselend. In de vlaktes ten zuiden van Hermitage worden de meest lichte en simpele voorbeelden gemaakt. De heuvels ten noorden van Hermitage leveren de beste exemplaren, al kunnen deze zich doorgaans niet meten met de kwaliteit van Côte Rôtie en Hermitage.
Cornas
Tot slot vinden we in het zuidelijkste puntje van de noordelijke Rhône de appellatie Cornas. Door de zuidelijke ligging en beschutting van de wijngaarden is dit het warmste gebied in de noordelijke Rhône.
Syrah wordt hier consistent goed rijp, wat stevige en geconcentreerde wijnen oplevert die qua stijl vergelijkbaar zijn met Hermitage. Dit is de enige appellatie in de noordelijke Rhône waar enkel en alleen syrah gebruikt mag worden.
Zuidelijke Rhône
Ook in het zuidelijke deel van het Rhônedal vinden we syrah terug. Het is hier beduidend warmer en vlakker dan in de noordelijke Rhône. Syrah vervult hier samen met mouvèdre een ondersteunende de rol. Syrah levert hier tannine en kleur aan de blends. De hoofdrol is echter weggelegd voor grenache, die beter met de hitte kan omgaan. De beroemdste appellatie hier is uiteraard Châteauneuf-du-Pape, waar tot wel 13 verschillende druivenrassen gebruikt mogen worden.
Languedoc
Natuurlijk kan de Languedoc niet in deze lijst ontbreken. Syrah is hier immers de meest aangeplante druif. Je vind haar veelal terug in blends waar ze wederom gebruikt wordt om tannine en kleur toe te voegen. Waar in de noordelijke Rhône de oogst bewust klein gehouden wordt, zijn de opbrengsten hier juist doorgaans fors. Dit levert toegankelijke, fruitgedreven stijlen op die veelal op RVS gerijpt worden en bedoelt zijn voor de jonge consumptie.
Shiraz in de nieuwe wijnwereld
De syrah druif is al aan het begin van de 19e eeuw uitgevlogen naar Australië. Ze was hier al snel de meest aangeplante druif en haar naam verbasterde naar shiraz. Het succes van shiraz verspreidde zich en inmiddels is de stijl misschien nog wel bekender dan de oorspronkelijke noordelijke Rhône stijl. Ik neem de belangrijkste regio’s in de nieuwe wereld kort door.
Australië
In de tweede helft van de 19e eeuw kwam de export van Australische rode wijn op gang, wat ertoe leidde dat de aanplant van shiraz enorm toenam. De bekendste regio was ook toen al Barossa Valley, maar ook in bijvoorbeeld McLaren Vale, Yarra Valley en Eden Valley werd in toenemende mate shiraz aangeplant. Barossa staat bekend als de meest rijpe en volle stijl, de andere regio’s zijn doorgaans net iets eleganter. In Australië is Amerikaans eiken ook gebruikelijk, wat zoete aroma’s van kokos en vanille toevoegt.
De kenmerkende shiraz stijl uit Australië is te herleiden naar voornamelijk twee factoren. Ten eerste het warme klimaat in veel van de regio’s waar shiraz verbouwd wordt. Deze warmte levert rijper fruit, met als gevolg ook rijpere, soms zelf jammige aroma’s, hoger alcohol, lager zuur, zachtere tannines en een vollere body.
Daarnaast ligt de focus in Australië van oudsher op het selecteren van het meest rijpe fruit om te blenden tot de uiteindelijke wijn, in tegenstelling tot de oude wereld waar juist de beste wijngaarden werden geselecteerd. Simpel gezegd: shiraz is rijp fruit gedreven, syrah terroir gedreven. In Australië zijn blends van fruit uit verschillende regio’s zelfs heel normaal, iets wat in Europa natuurlijk uit den boze is. Dit, samen met de warmte, zorgt ervoor dat je hier niet de aardse aroma’s terugvindt die we kennen uit de noordelijke Rhône.
Je vind hier zowel monocépages als blends van shiraz. De combinatie met cabernet sauvignon is hier groot geworden en nog steeds populair. Daarnaast wordt ook hier soms de klassieke co-fermentatie met viognier toegepast.
Nieuw-Zeeland
Nu we toch in buurt zijn; ook in Nieuw-Zeeland wordt shiraz gemaakt. Qua stijl redelijk uniek. Het is een combinatie tussen de elegantie, zuren en algeheel slankere stijl uit Frankrijk, met het rijpe fruitgedreven karakter van Australië. Met name in Hawkes Bay vind je de druif terug.
Zuid-Afrika
Ook in Zuid-Afrika is het een belangrijke druif, goed voor meer dan 10% van de totale productie van het land. Wat Zuid-Afrika uniek maakt is dat het in veel opzichten qua stijl tussen de oude en nieuwe wijnwereld in zit. Zo ook op het gebied van syrah.
Je vindt er namelijk wijnen gelabeld als syrah, maar ook als shiraz. In koelere klimaten zoals Elgin en de Hemel & Aarde vallei levert de druif doorgaans een elegantere stijl, meer vergelijkbaar met Frankrijk. Terwijl in de warmere zones als Stellenbosch de shiraz stijl vaker terugkomt. Dit levert een enorme diversiteit aan stijlen. Het voordeel is dus wel dat hoe de producent zijn wijn labelt een goede indicatie is voor de stijl.
Chili
Ik moet eerlijk toegeven dat Chili een beetje en blind spot is voor mij. Hier wil ik mij de komende tijd meer in verdiepen, dus wie weet wordt dit stuk in de toekomst uitgebreid. Wat ik je wel kan vertellen is dat syrah vooral in de koelere gebieden staat aangeplant zoals Colchagua en Maipo, en dat ze de afgelopen 20 jaar enorme groei in aanplant heeft gezien. Een groot deel hiervan eindigt helaas nog steeds in de bulkwijn waar het land om bekend staat, zowel in blends als monocépage.
Argentinië
Ook Argentinië verdient meer verdieping, dus houd ik kort. Syrah staat met name in Mendoza best een hoop van aangeplant, maar komt uiteraard niet in de buurt van malbec. Je vindt ze overigens best vaak samen in de fles terug, waar syrah iets meer tannine en zuur aan de blend meegeeft. Ook op zichzelf staand levert syrah hier een mooie wijn, door de hoogte blijven zuren behouden terwijl het fruit zich in de warme dagen optimaal kan ontwikkelen.
Verenigde Staten
Verrassend genoeg is syrah in de VS nooit echt een succes geworden. De druif staat in relatief kleine hoeveelheden aangeplant in California, Washington en Oregon. In warmere gebieden zoals Napa verdwijnt ze in blends, terwijl koelere gebieden ook mooie monocépages opleveren.
Syrah & spijs
Algeheel kun je stellen dat zowel syrah als shiraz wijnen gemaakt zijn om bij te eten. De stevige tannines van de druif combineren vaak prettig met een stevig stuk vlees. Daarnaast komt het peper aroma in de wijn vaak heel mooi tot zijn recht naast een pepersaus. Met een goede biefstuk met pepersaus zit je dus hoe dan ook goed.
Maar syrah kan ook verrassen. Kruidige, Aziatische gerechten laten zich doorgaans wat lastiger combineren met rode wijn. Een elegante, kruidige syrah weet hier echter wel raad mee! En wat te denken van uitgesproken smaken zoals gekruid geiten- of lamsvlees van de grill? Ook dan zul je op zoek moeten naar een even uitgesproken wijn met voldoende ruggengraat om de stevige smaken van het gerecht op te pakken; syrah dus!
Een stevige, jammige shiraz combineer je daarentegen wat mij betreft juist het beste met een net zo zwaar gerecht: stoofpot. Het liefst met wat licht zoetige smaken van bijvoorbeeld wortel om te matchen met het rijpe, jammige karakter van de wijn.
Heb je een mooie oudere syrah in je kelder liggen? Deze laat zich qua karakter vergelijken met oudere Bordeaux, en past dan ook net zo goed bij ingrediënten als truffel en paddestoelen… spijs opties genoeg dus.
Ik hoop dat je net zoals ik tot de conclusie bent gekomen dat het tijd is je kelder te verrijken met een aantal mooie flessen syrah! Ga eens langs bij je lokale wijnwinkel en laat je adviseren.
Ik zou beginnen met een syrah stijl uit een wat koeler gebied in Zuid-Afrika, zoals de Syrah Estate van Gabriëlskloof uit Botrivier. Prijs/kwaliteit is hier dik in orde en het vormt een beetje en gulden middenweg op het gebied van de uiteenlopende stijlen die syrah rijk is. Ook een Saint-Joseph in de prijscategorie rond de 25 euro van zo’n 8 jaar oud geeft vaak een goede indruk van al het moois dat syrah te bieden heeft.
Bronnen:
– The Oxford Companion to Wine | Fourth Edition | Jancis Robinson MW
– Beyond Flavour | Second Edition | Nick Jackson MW
– Proeven als een Pro | 4e druk | Cees van Casteren MW